ÖZ Dini düşüncenin oluşumunda büyük katkısı inkâr edilemeyen ilmi şahsiyetlerden biri de Vâsıl b. Atâdır. Vâsıl b. Atâ, Mu‘tezile Mezhebini kurma ve dini esaslara getirdiği özgün yorumları ile önem kazanmıştır. O, özellikle dini esasları temellendirmede ilk kez aklı bir hüccet olarak kullanama ile ünlenmiştir. Medine’de âli-beytin elinin altında yetişen Vâsıl b. Atâ, sonrasında Basra’da dönemin yetkin ilmi şahsiyetlerinden Hasan el-Basrî’ye bir dönem talebe olmuştur. Erken sayılabilecek bir yaşta ilmi bağımsızlığını kazanan Vâsıl b. Atâ, döneminin öne çıkan ihtilaf meseleleri başta olmak üzere, temel dini meselelere özgün yorumlar getirmiş ve dini düşüncelerini muhaliflerine karşı katı bir şekilde savunmuştur. Ayrıca yaşadığı dönemde farklı dinlerden saf İslam akidesine yöneltilen eleştirilere karşı durmada da ön almıştır. Bu gayretleri ile Müslümanlar nezdinde dikkat çekmeyi başaran Vâsıl b. Atâ, dini anlayışını yaymaya çalışarak etrafına önemli bir taraftar kitlesi toplamayı başarmıştır. Nitekim o yakın çevresi ile yetinmeyerek Mutezilî düşüncelerini yetiştirdiği talebeler vasıtası ile uzak İslâm coğrafyalarına da taşıma çabası içerisine girmiş ve onları farklı İslâm beldelerine göndermiştir. Bu çalışma, Vâsıl b. Atâ’nın Mutezilî düşüncelerini yayma çabasının bir yansıması olarak itinayla yetiştirdiği talebelerini birer davetçi misyonuyla farklı İslam memleketlerine göndermesini konu edinmiştir. Bu çerçevede Vâsıl b. Atâ’nın hangi talebelerini nerelere gönderdiği, buralardaki bölge halklarının Mutezilî düşüncelere yaklaşımlarının nasıl olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca Vâsıl b. Atâ’nın bölge halklarını kazanmada dâî öğrencilerine takip etmeleri için tavsiye ettiği yol ve yönteme de yer verilmiştir.

ABSTRACT One of the scientific personalities whose great contribution to the formation of religious thought cannot be denied is Vâsil b. Atâ. Vâsil b. Atâ, gained importance with the establishment of the Mu'tazila Sect and his original interpretations of religious principles. He was especially famous for using reason as a proof for the first time in justifying religious principles. Vâsil b. Atâ, who grew up under the hand of the ali-bayt in Medina, later became a student of Hasan al-Basri, one of the most competent scientific figures of the period, in Basra. However, he left Hasan al-Basrî by showing a different approach to the issue of “murtekib-i kebîre”, leaving his teacher's lecture council and establishing an independent science ring. Vâsil b. Atâ, who gained his scientific independence at an early age, brought original interpretations to basic religious issues, especially the prominent conflict issues of his time, and defended his religious ideas against his opponents in a strict manner. He also took the lead in opposing the criticisms directed at the pure Islamic creed from different religions during his lifetime. Vâsil b. Atâ, who managed to attract attention in the eyes of Muslims with these efforts, managed to gather a significant fan base around him by trying to spread his religious understanding. As a matter of fact, he was not content with his close circle and tried to carry his Mutazili thoughts to distant Islamic geographies through the students he trained and sent them to different Islamic countries. This study is, as a reflection of Vasil b. Ata's efforts to spread Mutazili ideas, it is the subject of sending his students, whom he trained meticulously, to different Islamic countries with an invitation mission. In this context, it has been revealed which students of Vasil b. Atâ sent where and how the peoples of the region approached Mutazili ideas. In addition, the way and method that Vâsil b. Atâ recommended for his students to follow in gaining the peoples of the region is also included.