THE INNER JOURNEY IN HARITH AL-MUHASIBI: THE QUEST FOR THE PERFECT HUMAN IN THE CONTEXT OF SELF-ACCOUNTING, ASCETICISM, AND GNOSIS
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17119591Keywords:
Muhasibi, Self-Accounting Asceticism, Spiritual KnowledgeAbstract
Haris el-Muhasibi's (d. 857) Sufi approach, rooted in the Baghdad school, offers a systematic framework for inner purification and the pursuit of human perfection. This journey, central to Islamic thought, is explored through three core concepts: self-accounting, asceticism, and gnosis/spiritual knowledge.
Muhasibi views nefis muhasebesi as the essential process of self-examination, identifying inner flaws and intentions to foster an authentic connection with God. Zühd, for Muhasibi, isn't a rejection of the world but a liberation of the heart from its attachments, allowing for a complete turning towards the divine. This purification of the heart is crucial for ma'rifet, a form of intuitive understanding where the individual grasps divine truths beyond mere intellectual knowledge.
These three concepts are intertwined, forming a holistic path towards the İnsan-ı Kâmil ideal a person perfected both outwardly and inwardly, adorned with divine virtues. Muhasibi emphasizes the role of free will in this journey, stressing that individuals must actively strive against their lower selves. Furthermore, patience and gratitude are vital for enduring spiritual challenges and acknowledging divine blessings. Finally, righteous deeds performed with sincerity solely for God's pleasure are the outward manifestations of this inner transformation, solidifying the individual's ascent towards perfection. Muhasibi's balanced and rational approach to Sufism, bridging intellect and emotion, continues to offer a timeless guide for inner spiritual growth.
References
Abdülhalim Mahmud. Muhâsibî Hayatı, Eserleri ve Fikirleri. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
Abdülhalim Mahmud. Muhâsibî Hayatı, Eserleri ve Fikirleri. çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
Ay, Mahmut. Kur’an’ın Tasavvufî Yorumu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
Bolat, Ali. “Muhâsibî (ö. 241/855)’nin el-Mekâsib’i Bağlamında Tasavvufta Dünyaya Bakış ve Hakikî Zühd Anlayışı”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Der. IV/11 (2003).
Bolat, Ali. “Muhâsibî’nin Bilgi Kaynaklarına Bakışı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergis 12/12 (2001).
Ceyhan, Semih. “Zühd”. C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013.
Cürcânî, Ali b. Muhammed. et-Ta’rifat. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983–1403.
Erginli, Zafer. “Muhâsibî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 31. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 2020.
Gazalî, Ebu Hamid. İhyâ-u Ulumiddin. Kahire: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 1969.
Hâris, el-Muhâsibî. Âdâbü’n-nüfûs (Risâle fi’l-ahlâḳ). thk. Abdülkadir Ahmed Ata. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1987/1407.
Hâris, el-Muhâsibî. Allah’a Dönüş. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Sufi Yayınları, 4. Basım, 2021.
Hâris el-Muhâsibî. Allah’ı Arayış. çev. Osman Arpaçukuru. İstanbul: İlke Yayıncılık, 8. Basım, 2020.
Hâris, el-Muhâsibî. el-Kasd ve’r-rücû İlallâh. thk. Abdulkadir Ahmet Atâ. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1958.
Hâris, el-Muhâsibî. er-Riâye li-hukukillah. thk. İsam Faris el-Herestânî-Muhammed İbrahim ez-Zagli. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 2001.
Hâris el-Muhâsibî. Hakikati Arayanlara Kılavuz Risâletü’l- Müsterşidîn. çev. Mehmet Odabaşı. Ankara: Takdim Yayınları, 2. Basım, 2020.
Hâris, el-Muhâsibî. Kitâbü’l-Mekâsib ve’l-Vera ve’ş-Şübühât. thk. Abdulkadir Ahmet Atâ. Kahire, 1969.
Hâris, Muhâsibî. er-Riâye (Nefis Muhasebesinin Temelleri). çev. Şahin Filiz- Hülya Küçük. İstanbul: İnsan Yayınları, 1988.
Hüseyin Aydın. Muhâsibî’nin Tasavvuf Felsefesi İnsan-Psikoloji-Bilgi-Ahlak Görüşü. Ankara: Pars Yayıncılık, 1976.
Isfehânî, Ebû Nuaym. Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l- Asfiyâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Işıtan, İbrahim. Sûfî Psikolojisi. Ankara: Divan Yayınları, 2014.
İbn Acîbe, Ahmed el-Hasenî. el-Baru’l-Medîd fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. Kahire: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 1999.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Muhammed. Lisânü’l-Arâb. thk. Yusuf Hayyat- Nedim Mer’aşli. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1968.
Kâmil, Hasan. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002.
Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed. et-Taarruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1980.
Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed. et-Taarruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1980.
Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin b. Abdilmelik. er-Risâle. thk. Yusuf Ali Büdeyvî. Beyrut: el-Yemâme li’t-Tibaati ve’n-Neşr, 1465.
Muhâsibî, Abdülfettâh Ebû Gudde. Risâletü’l-Müsterşidîn. Haleb, 1988.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. Âdâbü’n-nüfûs (Risâle fi’l-ahlâḳ). thk. Abdülkadir Ahmed Ata. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1987.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. Âdâbü’n-nüfûs (Risâle fi’l-ahlâḳ). thk. Abdülkadir Ahmed Ata. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1987/1407.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. Akıl ve Kur’an’ı Anlamak. çev. Veysel Akdoğan. İstanbul: İşaret Yayınları, 5. Basım, 2020.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. Allah’ı Arayış. çev. Osman Arpaçukuru. İstanbul: İlke Yayıncılık, 8. Basım, 2020.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. el-Kasd ve’r-rücû İlallâh. thk. Abdulkadir Ahmet Atâ. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1958.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. el-Vesâyâ. thk. Abdulkadir Ahmet Atâ. Kahire, 1965.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. er-Riâye li-hukukillah. thk. İsam Faris el-Herestânî-Muhammed İbrahim ez-Zagli. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 2001.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. er-Riâye (Nefis Muhasebesinin Temelleri). çev. Şahin Filiz- Hülya Küçük. İstanbul: İnsan Yayınları, 1988.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. Hakk’ı Arayanlara Nasihatler. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: İlkharf Yayınları, 3. Basım, 2018.
Muhâsibî, Ebû Abdullah Hâris b. Esed. Şerhu’l-ma’rife ve bezlü’n-nasiha. thk. Salih Ahmed eş-Şâmî. Beyrut, 1987.
Serrâc, Ebû Nasr et-Tûsî. el-Luma’ fi’t-Tasavvuf. thk. Abdulhalim Mahmûd- Abdulbâki Surûr. Mısır: Dâru’l-Kütübi’l- Hadîs, 1960/1380.
Sühreverdi, Şihabuddin Ebu Hafs. Avârifu’l-Ma’arif. Mısır: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 1968.
Süleyman Uludağ. Tsavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012.
Tahanevî, Muhammed b. Ala b. Ali el-Farukî. Keşşafu Islahati’l-Funun ve’l-Ulum. thk. Ali Dahruc. İstanbul: Mektebetu Lübnan, 1996.
Tenik, Ali. Ahmed Kuddûsî ve Tasavvuf Düşüncesi. Niğde: Bor’lu Ahmed Kuddûsî Vakfı, 2. Basım, 2012.
Tenik, Ali. Ahmed Kuddûsî ve Tasavvuf Düşüncesi. Niğde: Bor’lu Ahmed Kuddûsî Vakfı, 2. Basım, 2012.
Tirmizî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el-Hakîm. Kitâbu Hakikati’l- Âdemiyye, Âdâbu’l-İskenderiyye. Mısır, 1946.
Varlı, Nazife. “Erken Dönem İslâm Âlimlerinin Psikolojiye Katkıları: Akıl, Nefis ve Ruh kavramları”. Mustafa Kemal Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2019).
Yıldız, Abdulvahap. Meybüdî’nin Tefsirinde Tasavvuf. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2019.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Halise BAYSUĞ, Abdulvahap YILDIZ
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
